Art

Autorzy koncepcji wystawy: Anna Bas, Joanna Zemanek, Grzegorz Sztwiertnia

Projekt pn. „Łemkowskie Jeruzalem” jest niezależną inicjatywą artystyczną cyklicznie realizowaną przez Zjednoczenie Łemków. Od kilku lat tworzy on przestrzeń dialogu i spotkania artystów z różnych kręgów kulturowych, z różnych generacji.

Idea narodziła się w wyniku spotkania z kulturą i historią Łemków. Niewielka grupa etniczna, tragicznie doświadczona przez historię od lat zachowuje i pielęgnuje swoją tożsamość. Obcowanie z ich środowiskiem, żywą kulturą oraz opowieściami dało początek tej odsłonie, której nazwa brzmi właśnie „obcowanie”. Obcowanie jest słowem w tym kontekście niezwykle ważnym. Obcowanie z kimś, z czymś to współuczestniczenie w obecności, bycie w pobliżu, chciane lub niechciane sąsiedztwo tego, co postrzegamy, jako inne i odrębne. W obcowaniu obcujemy z obcym, ocieramy się o jego obecność. Jego bliskość pozostawia ślad. Jaki dystans dzieli obcowanie od wyobcowania? Odrębność, odmienność może niepokoić, zaciekawiać, fascynować, może budzić niechęć, lęk, wrogość. Inność uobecniająca się w przestrzeni geograficznej, intelektualnej, społecznej, estetycznej czy duchowej prowokuje, stanowi wyzwanie. Odmienność obserwujemy z ciekawością, ale i z czujnością, czasem z poczuciem wyższości. Obcowanie podlega niebezpiecznej dynamice i jest wrażliwe na manipulacje. Szybko i prawie niepostrzeżenie sąsiedzi pozbywają się sąsiadów, dialekty milkną, muzyka cichnie, cmentarze porastają trawą, a pociągi wiozą w nieznane, jak w roku 1947 z „Łemkowyny” na zachód i północ. Obcowanie to wymiana, przepływ, ciągły tranzyt wartości, obrazów, myśli, wrażeń, doznań. Najintensywniej ten twórczy proces dokonuje się w przestrzeni „pogranicza”, stykania się kultur, przenikających się odmienności. Między sacrum a profanum, unikalnością a pospolitością, centrum a peryferiami.

Zaproszeni do wystawy artyści stworzyli realizacje bezpośrednio odnoszące się do rzeczywistych, wybranych artefaktów łemkowskiej kultury materialnej: odzieży/stroju, biżuterii, architektury świeckiej i sakralnej (chyża, cerkiew), pamiątek czy pozostawionych fotografii rodzinnych.